سوزن دوزی یکی از صنایع دستی و هنرهای ایرانی است که در استان سیستان و بلوچستان و بعضی از مناطق دیگر ایران انجام میگیرد. طرحهای سوزندوزیها بیشتر از رویاهای زنان بلوچ الهام میگیرد تا از طبیعتی که در آن زندگی میکنند
شیوهٔ دوخت
در سوزندوزی روی سطح پارچههای ساده طرحهایی را با نخهای رنگی ترسیم میکنند. این کار با کمک سوزن و قلاب انجام میشود و بخیههای ظریفی روی پارچه میدوزند.در روشهای اجرای سوزندوزی تنوع زیادی وجود دارد. معمولاً برای سوزندوزی از کارگاه گلدوزی (قابی به شکل مستطیل یا دایره برای صاف نگه داشتن پارچه) استفاده میشود. روی پارچههای کتان، زربافت، ابریشمی، پشمی و پنبهای روشهای مختلف سوزندوزی اجرا میشود و در آن از نخهای ابریشمی، پشمی، الیاف مصنوعی، نخ گلابتون، نخ نقده، نخ ملیله و نخ سرمه استفاده میشود
لباسهای درباری ایران
فرح پهلوی، از علاقهمندان به هنر سوزندوزی بود. به سفارش وی، برخی لباسهای درباری در دهه ۵۰ خورشیدی در منطقه ایرندگان بلوچستان دوختهشده و آراسته به سوزندوزی بودند
انواع نقش ها:
۱٫ نقوش انسانی: از این نقوش در هنر سوزندوزی کمتر استفاده می شود و این نوع نقش بر روی قالیچه ها کاربرد بیشتری دارد.
۲٫ نقوش حیوانی: که برگرفته از انواع حیوانات است که این حیوانات ممکن است در اطراف و خود منطقه وجود داشته باشد دا مانند نقش حیواناتی مانند طاووس برگرفته از ذهنیات فرد باشد که به خاطر زیبایی آنرا به کار می برد.
۳٫ نقوش گیاهی: عدم وجود گل در بلوچستان ذهن سوزندوز را بر آن داشته تا به نقش آفرینی آن بپردازد و با کنار هم قرار دادن چند مربع، لوزی، مثلث یا مستطیل انواع گل و نقش ها را می آفرینند.
۴٫ نقوش هندسی: نقش های هندسی بیشترین کاربرد را نه تنها در سوزن دوزی بلکه در انواع فعالیت ها مانند سفال، زرگری و غیره می تواند داشته باشد.
انواع طرح ها:
۱- طرح های تاری: سه تاری، چهارتاری، شش تاری، هفت تاری و ده تاری.
۲- طرح های گل
۳- طرح های حاشیه یا اطراف گل
۴- طرح های چشم
۵- ابزار کار و وسایل زندگی
۶- عناصر طبیعت مانند ماه و خورشید
۷- حیوانات اهلی و وحشد مانند اسب، شتر، مرغ، خروس، بز و پلنگ که به نام های اسب گوش، مرغ پر، مرغ و خروس، صبرلو، اشتر، بز است.
۸- پرندگان
۹- خزندگان مانند مار
دوخت و انواع آن:
دوخت درهر منطقه ای با منطقه دیگر تفاوت دارد و در هر منطقه ای نیز نام مخصوص به خود را دارد. به این ترتیب نمی توان برای آن تعریف خاصی لحاظ کرد. از انواع دوختها می توان به چوطل دوزی، آسان تانکه، بالمدک، کپ وجلت، محسم سندکی، چکن و پرکار لاهاری و پرکار و… اشاره کرد.
لازم به ذکر است که از نمونه های سوزن دوزی، فراورده های تکمیلی نظیر: کیف، جای جوراب، قوطی سیگار، کیف بغلی، کیف پول خرد، جلد عینک، جای کلید، جای دستمال کاغذی، دستمال سفره، شلوار، کت، مانتو، کراوات، پارچه، کفش، کمربند، کیف، آباژور، چکمه، شلیته، بلوز، کاپشن، جلد آلبوم، قاب عکس و … تهیه می شود.